بیتوته (مفردات‌نهج‌البلاغه)بیتوته یا بات یکی از مفردات نهج البلاغه، به معنای آن است که انسان شب را درک کند، بخوابد یا نخوابد. به‌همین جهت حضرت علی (علیه‌السلام) در مورد اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) و در مورد خودش، از این واژه استفاده نموده است. ۱ - مفهومشناسیبیتوته یا بات به معنای آن است که انسان شب را درک کند، بخوابد یا نخوابد، آمده است. چنان‌که در اقرب الموارد آمده است: «بات یبیت بیتوتة؛ ... ادرکه اللّیل نام او لم نیم.» ۲ - کاربردهاامام (صلوات‌الله‌علیه) درباره اصحاب رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) فرموده است: «لقد رایت اصحاب محمد صلّی الله علیه و آله ... کانوا یصبحون شعثا غبرا و قد باتوا سجّدا و قیاما؛ یاران محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) را دیدم مو ژولیده و غبار آلود صبح می‌کردند و شب آن‌ها را دریافته بود در حال سجده و قیام.» «سجّد»: جمع ساجد است. «قیام»: جمع قائم است. همچنین امام (علیه‌السلام) درباره خویش فرموده‌اند: «و الله لان ابیت علی حسک السعدان مسهّدا او اجّر فی الاغلال مصّفدا احبّ الّی من ان القی الله و رسوله یوم القیامة ظالما لبعض العباد.» «ابیت»: یعنی شب مرا دریابد. منظور از «بیات نقمته» در خطبه ۲۲۳، آمدن عذاب در شب است. ۳ - تعداد کاربرداین واژه هفت بار در «نهج البلاغه» آمده است. ۴ - پانویس۵ - منبعقرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بیتوته-بات»، ص۱۶۳-۱۶۲. |